Gate vanası, akışkanın (su, buhar, gaz, yağ vb.) geçişini tamamen açmak veya tamamen kapatmak amacıyla kullanılan bir vana türüdür. Akış kontrolünden çok, aç-kapa işlemleri için tercih edilir. Vananın içinde yer alan kapak (gate/sürgü), dikey olarak hareket ederek akışı durdurur veya serbest bırakır.
Genellikle boru hattı boyunca düz akış sağlamak ve minimum akış direnci oluşturmak için kullanılır.
Yapısı:
1. Vana Gövdesi (Body)
Vananın ana dış yapısıdır.
Genellikle dökme demir, çelik veya paslanmaz çelik gibi malzemelerden yapılır.
Boru hattına flanşlı, dişli veya kaynaklı şekilde bağlanır.
2. Kapak (Bonnet)
Gövdenin üst kısmını kapatan parçadır.
Milin geçtiği ve conta/sızdırmazlık elemanlarının bulunduğu kısımdır.
Cıvatalı, kaynaklı veya basınçla sabitlenmiş olabilir.
3. Disk / Kapak (Gate)
Akışı kontrol eden hareketli parçadır.
Yukarı kalktığında vana tamamen açılır, aşağı indiğinde tamamen kapanır.
Genellikle kama (wedge) şeklindedir:
Katı kama, esnek kama ve çift diskli paralel kapak türleri olabilir.
4. Mil (Stem)
Gate'i yukarı/aşağı hareket ettiren parçadır.
El çarkı döndürüldüğünde gate'i hareket ettirir.
İki tip olabilir:
Yükselen mil (rising stem): Mil yukarı çıkar, konum dışarıdan gözlenebilir.
Yükselmeyen mil (non-rising stem): Mil dönse de dışarıdan hareketi görünmez.
5. El Çarkı / Aktüatör (Handwheel / Actuator)
Vana elle çalıştırılıyorsa el çarkı; motorlu çalışıyorsa aktüatör kullanılır.
Milin dönmesini sağlar.
6. Conta (Gasket / Packing)
Milin geçtiği yerlerde sızdırmazlığı sağlar.
Genellikle grafit, PTFE veya benzeri malzemelerden yapılır.
7. Sızdırmazlık Yüzeyi (Seat)
Gate’in oturduğu ve akışı tamamen kapattığı iç kısımdır.
Değiştirilebilir tip olabilir ve sert malzemelerle kaplanabilir